Nga AFP

Nën një kube’ safiri, 12 statuja ari kërcejnë në një dysheme xhami Murano.

E gjithë kjo gjë ka përmasa më pak se 5×5 cm dhe kushton 1,28 milionë euro, thënë ndryshe ora e parë shqiptare që konkurron në Gjenevë dhe që nuk është si asnjë tjetër.

Për të fituar hyrjen në klubin shumë të përzgjedhur të orëbërësve të ftuar në Çmimin e Madh të Orëve të Gjenevës, argjendari Pirro, 65 vjeç, kapërceu xhelozitë, letrat anonime, diktaturën më të mbyllur në Evropë dhe sfidoi teknikat për të cilat nuk do të thotë asgjë.

I ulur në punishten e tij në Tiranë, i fshehur në fund të një rrugice, Pirro Ruco merr kohën për të rrëfyer jetën e tij, ulje-ngritjet e së cilës pasqyrojnë ato të Shqipërisë, e cila në 30 vjet kaloi nga diktatura e Enver Hoxhës në orët luksoze.

Me një medalje, të kuqe dhe të artë, filloi gjithçka.

Në vitin 1985 Pirro – i cili atëherë ëndërronte të bëhej inxhinier – bëri një medalje me imazhin e diktatorit duke përdorur një teknikë të re.

Këto medalje të dhëna për të përshëndetur vlerat morale të mbështetësve më besnikë të regjimit ishin të rëndësishme për diktaturën.

Dhe ai i paraqitur nga Pirro, një profil i artë i Hoxhës në sfond të kuq, ra në sy të gruas së diktatorit, më pas tërhoqi vëmendjen e zyrës politike.

“Më shpëtoi”, thotë ai.

”Do të prodhoheshin 10 000 medalje, të gjithë delegatët e kongresit duhej ta mbanin atë, unë bëra emër me të!”, thotë Pirro.

I internuar për disa vite si punëtor në një fabrikë tekstili për ta ndëshkuar një frymë tepër rebele dhe një biografi që nuk kënaqte regjimin, i riu më në fund arriti të kthehej në Tiranë në mesin e viteve ’80 dhe të ëndërronte të bëhej më në fund inxhinier.

Por, thotë ai, një letër anonime u ka mbërritur autoriteteve, ku pretendohej se medalja ishte në fakt vepër e “agjentëve të huaj” me synimin për të ngjitur Pirron në hierarkinë e regjimit për të depërtuar në të.

Katër agjentë të shërbimit sekret u shfaqën më pas në shtëpinë e tij, duke kërkuar të shihnin makinën në të cilën ai bëri prototipet. I akuzuar në fushën e pronësisë private të mjeteve të prodhimit, ëndrra e tij shuhet.

I zgjuar, ai shpengohet nga regjimi duke bërë një unazë me imazhin e burrit të ndjerë të një anëtari të Byrosë Politike. Edhe një herë në hiret e pushtetarëve, ai fitoi një konkurs të organizuar nga regjimi duke bërë unaza me imazhin e Skenderbergut, heroit legjendar shqiptar.

Dita e fitores së tij në vitin 1990 shënoi edhe atë të rënies së regjimit.

Gjatë këtyre viteve Pirro vazhdoi të bënte medalje për pushtetarët, këngëtarët… “Nuk kam dashur kurrë të bëj bizhuteri, por art”, shpjegon ai.

“Skulptura, imazhe të vendit, pjesë kulture… Kjo orë është kulmi i gjithë kësaj, i kësaj dashurie për Shqipërinë”, shton Pirro.

”Gjithçka nisi gjatë një vizite në Bazel në vitin 2016 me vajzën e tij. Një gjeologe e trajnuar, ajo donte të shihte bizhuteritë. Por unë doja të bëja një orë, ishte ëndrra ime e re”, thotë ai.

Ai iu fut punës, me synimin “të bëjë diçka të veçantë, shqiptare, dhe në të njëjtën kohë krejtësisht të re dhe të paparë më parë në industrinë e orëve”.

Pirro kaloi pesë vjet, ditë e natë, në këtë orë, të quajtur Pasioni Primordial.

Një vepër arti, por edhe një arritje teknike, pohon ai: mekanizmi, i prodhuar me përpikëri në bashkëpunim me orëpunuesin zviceran ”Agenhor”, është një mrekulli e saktësisë.

Ai nuk thotë asgjë për detajet. Kërkohet sekreti industrial.

Është e vështirë ta dallosh atë me sy të lirë, por 12 figurinat e skalitura që shënojnë orët secila përfaqësojnë një trevë shqiptare, duke përfshirë kostumin tradicional dhe tiparet e karakterit.

Duart janë mbajtur në kthetrat e një shqiponje, emblema e vendit.

“Në këtë orë, ne shohim të gjithë trashëgiminë e Shqipërisë”, shton ai.

A do të mjaftojë të fitosh Çmimin e Madh të Orës së Gjenevës në kategorinë e artizanatit, “Oscars of Orëmaking”?

Pirro shpreson kështu.

”Disa koleksionistë tashmë më kanë kontaktuar”, tha ai.

A mund ta shesë punën e tij?

“Vendosa një çmim (1,28 milionë euro) sepse duhej ta bëja, por për mua është i paçmuar”, përfundon Pirro